Her toplumun olduğu gibi internet toplumunun da kendi kültürü, konuşma tarzı ve duygularını ifade etme biçimi var. Ve her toplumda olduğu gibi internet toplumlarında da belli toplumsal cinsiyet kalıp yargıları ve cinsiyet rolleri bulunuyor. Örneğin erkekler için maceracı, kuvvetli, sportif, saldırgan gibi kalıp yargıları oluşurken kadınlar sevecen, yufka yürekli, güzelliklerine düşkün gibi sıfatlarla tanımlanıyorlar. Hatta sırf erkeklerin takıldığı forumlar ya da sadece kadınlar için oluşturulmuş internet grupları var.

İnternet siteleri, gruplar, sosyal networkler falan tamam da “smiley” diye bildiğimiz duygu ifadelerinin toplumsal cinsiyet bağlamında incelendiğini öğrenince epey şaşırdım.

Hani şu hepimizin bir şekilde kulladığı ve bildiği ”  –  –  ” ifadeler.

Gerçi epey eski, USENET döneminden kalma bir araştırma ama günümüz internet sosyolojisine de ışık tutacaktır.

Texas Üniversitesinden Alecia Wolf tarafından hazırlanan araştırmanın tam adı “Emotional Expression Online: Gender Differences in Emoticon Use“.

Araştırma, erkeklerin çevrimiçi ortamdaki duygusal ifadelerinin kadınlarınkini etkileyip etkilemediğini belirlemek amacıyla, emoticon – duygu ikonları aracılığıyla ifade edilişini inceliyor. Yani, acaba erkekler  duygu ikonlarını kullanarak kadınları baskılıyor mu?

Bakalım:

Normalde kadın ya da erkek hepimizin ikonları kullanma amacı o anki duygu durumumuzu görselleştirmek istememizdir. Aksi takdirde anlattığımız bir olay ya da hikaye çok yavan, tatsız olur. Örneğin, “çok komik” diye yazdığımız bir güncelleme karşı taraf için negatif olarak anlaşılabilir o yüzden biz de sonuna – gerçekten komikse – ”  ” ifadesini ekleriz ve aslında eğlendiğimizi belli ederiz.

Genel olarak kullanılan üç dört tane emoticon var. Gülen surat  , Göz kırpan surat  , mutsuz surat  …Tabii zaman içinde bunlarda epey gelişti. :Q , :O , :S , :/ gibi varyasyonlar da mevcut. Vakti zamanında şöyle bir sözlük vardı smiley’lerin anlamlarını öğrenmek isteyenlere belki yardımcı olur: The Unofficial Smiley Dictionary

Emoticon Kullanımında Toplumsal Cinsiyet

Bazı smiley’lerin yoruma göre anlamları değişkenlik gösterebiliyor. “:Q” ifadesi mesela, bazıları için sigara içen birini tanımlarken, bazıları için mide bulandırıcı bir durumu ifade ediyor. Emoticonlar ne kadar detaylı olursa o kadar farklı anlama gelebilir ya da yorumlanabilir. Basic smiley’lerin anlamları aşikar ama diğerleri kültüre ve cinsiyete göre farklılaşabiliyor.

O yüzden de Alecia Wolf  basic smiley’leri temel almış araştırmasında. Usenet’in yeme bozuklukları, futbol, boşanma ve depresyon alt gruplarından 4′ünü araştırma kapsamına dahil etmiş. Bu gruplarda da kadın, erkek, bilinmeyen cinsiyet ve reklam içeriği olmak üzere 4 cinsiyet türü belirlemiş.

Anladığım kadarıyla Alecia araştırmaya başlarken erkeklerin internet gruplarını yönlendirdiğini ve ifadelerin onlar tarafından yaratıldığını düşünüyormuş. Ama araştırma sonunda ortaya çıkan şu ki, okuyunca siz de göreceksiniz, kadınlar ve erkekler arasında smiley kullanma açısından bariz bir farklılık ya da tektipleştirme olamıyor.

Bu çalışmanın en dikkat çekici bulgusu şu; her iki cinsiyetten kullanıcılar kendileri ile aynı cinsiyetteki kullanıcıların çoğunlukta olduğu bir gruptan karışık cinsiyetteki bir gruba geçerken farklı davranışlar sergiliyorlar. Mesela, erkekler kendi gruplarında duygularını daha az ifade eden davranışı benimserken “mixed gender combined”da daha fazla emoticon kullanmaya başlıyor. Kısaca her iki cinsiyette de emoticon kullanımında bir artış görülüyor.

Sanırım bunun sebebi, yalnızken duygularını ifade etmeye gerek duymamaları ama bir araya geldiklerinde kendilerini yeteri derecede anlatmak için çaba harcamaları.